Özgül öğrenme zahmeti olarak da anılan disleksi, çocuğun akademik muvaffakiyetini etkilerken toplumsal ilgilerde zorluklar yaşamasına neden olabiliyor. Disleksinin erken periyotta anlaşılması halinde olumsuz tesirlerinin azaltılabileceğini belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, okul öncesindeki periyotta çocuğun düzgün gözlemlenmesi gerektiğini söyledi. Çakmakcı, konuşmada gecikme, konuşurken yakın hecelerle seslerin karıştırılması, yön-zaman kavramlarının karıştırılması ve baskın eli seçmede zorluk üzere meselelerin kesinlikle dikkate alınması gerektiğini vurguladı.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, disleksiye ait değerlendirmede bulundu.
Okuma, yazma ve lisan hünerlerinde zorlanma yaşanır
Disleksinin nörogelişimsel öğrenme bozukluğu olduğunu belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Diğer ismiyle özgül öğrenme zahmeti, seslerle harflerin ortasındaki ilişkiyi işlemedeki zahmet nedeniyle ortaya çıkan bir öğrenme bozukluğudur. Disleksili bireylerde görme ve işitme ile ilgili organik patolojiler olmaksızın okuma, yazma ve lisan hünerlerinde zorlanma yaşanmaktadır” dedi.
20 kişilik sınıfta en az 1 çocukta disleksi görülüyor
Toplumda bilinenin tersine özgül öğrenme zahmetiyle zeka (normal, üstün, sınır) ortasında rastgele bir ilgi bulunamadığını vurgulayan Kahyaoğlu Çakmakcı, “Disleksi ülkemizde ortalama yüzde 5 ile yüzde 7 oranlarında görülmektedir. Yani nadir olarak görülen bir bozukluk değildir. 20 kişilik bir sınıfta en az 1 şahısta disleksi var demektir” diye konuştu.
Dislekside belirtiler okula başlamayla netleşiyor
Disleksinin gelişimsel evrelere nazaran değişen belirtileri olduğunu tabir eden Kahyaoğlu Çakmakcı, “Ailelerin sık sık okumalar yapıp çocuklarındaki gelişimsel çizelgeleri takip etmeleri gerekmektedir. Disleksili çocuklar çok erken periyotta belirtiler göstermeye başlayabilirler lakin okula başlamalarıyla birlikte belirtiler netlik kazanır” dedi.
Okul öncesi devirdeki belirtilere dikkat!
Disleksinin okul öncesi periyottaki belirtilerine dikkat çeken Kahyaoğlu Çakmakcı, “Okul öncesi periyotta konuşmada gecikme, konuşurken yakın hecelerle seslerin karıştırılması, yön-zaman kavramlarının karıştırılması ve baskın eli seçmede zorluk üzere meseleler yaşayabilirler” ikazında bulundu.
Okuma ve yazmada zorluklar ortaya çıkabiliyor
Okul devrindeki belirtilerin okuma ve yazmada ortaya çıktığını kaydeden Kahyaoğlu Çakmakcı, “Okul devrinde çocukların geç, yanılgılı ve yavaş okuma; harfleri karıştırma, okuduğunu anlamada zorluk; geç, yavaş, aksi, yanlışlı, aralıklı-çok bitişik yazma ve matematiksel süreçleri öğrenmede ve yapmada zorlukları vardır. Okul devrinde yabancı dili öğrenmede, okuduğu kitabı ya da kıssayı özetlemede ve yeni sözler öğrenmede zorluk yaşarlar” diye konuştu.
Çevresel faktörler de tesirli oluyor
Dislekside genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörlerin de tesirli olduğunu belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Yapılan son çalışmalar, disleksinin genetik bir altyapısının olduğunu belirtse de çevresel faktörlerin de değeri yadsınamaz. Gebelikte sigara, alkol yahut unsura maruziyet, erken doğum, doğum sırasında oksijensiz kalma üzere faktörlerin yanı sıra malnütrisyon (yetersiz beslenme), ebeveynlerin olumsuz irtibat usulleri ve bilişsel hünerleri olumsuz etkileyecek hayat olayları risk faktörleri olarak sayılabilir” diye konuştu.
Okula devamda ve toplumsal alanda zahmet yaşayabilirler
Disleksinin erken periyotta anlaşılması halinde olumsuz tesirlerinin azaltılabileceğini belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Disleksi çocuklarda uzun müddet fark edilmezse, derslerinin açık orta gerisinde kalarak okula devam etmede zahmet yaşarlar. Bunların yanı sıra geride kaldığı için toplumsal alanda da arkadaşları tarafından kabul görmede meseleler başlar.
Çocuğa ve aileye multidisipliner yaklaşım önemli
Özgül öğrenme zahmetinin özel bir çalışma ve özel bir uzmanlık gerektirdiğini vurgulayan Kahyaoğlu Çakmakcı, şunları söyledi: “Özgül öğrenme zahmetini anlamaya yönelik gerekli ruhsal testler ve ölçümler yapılıp değerlendirildikten sonra aileye psikoeğitim verilirken çocuğa da özel eğitim formülleriyle programlar başlanılır. Yaşıtlarıyla birebir süratte okuyamadıkları ve öğrenemedikleri için ve yeniden daha fazla uğraş sarf etmek durumunda oldukları için özgüven kaybı yaşamaya başlayabilirler. Hasebiyle özgül öğrenme zahmeti olan çocuklara hem ruhsal hem eğitsel hem de aileye yönelik multidisipliner bir yaklaşımla çalışılması kıymetlidir. Özgül öğrenme zahmetine eşlik eden sıkıntıların olup olmadığının da belirlenmesi kritik değer taşır.”
Disleksiye öteki sıkıntılar da eşlik edebilir
Disleksisi olan çocuk ya da yetişkin bireylerde depresyon, anksiyete bozuklukları, DEHB ve zeka meselelerinin eşlik edebileceği ihtarında bulunan Kahyaoğlu Çakmakcı, eşlik eden probleme nazaran uzmanların uygulayacakları müdahalelerin değişiklik gösterdiğini söyledi.
Aileler bu tekliflere kulak vermeli
Disleksili çocuğa ailenin yaklaşımının değerli olduğunu vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, ebeveynlere şu tavsiyelerde bulundu:
- Aileler çocuklarına inançta, huzurlu ve her şartta kabul göreceklerini hissettirmeli.
- Aileler bu süreçte çok sabırlı olmalı ve çocuktan kendi gidiş suratından fazlasını beklememelidir. Disleksili bireylerin olağan bireylere nazaran en ufak bir öğrenme tecrübesi bile çok zorlayıcı ve vakit alıcı olabilir. ‘Nasıl bu kadar kolay bir şey için bile bu kadar çok düşünürsün’ üzere cümleler çocuğun özgüvenini ve durumun üstesinden gelme gücünü olumsuz etkileyecektir.
- Aileler çocuğu oburuyla kıyaslamamalı ve baskı altında hissettirmemelidir. ‘Hala ödevlerini bitiremedin mi? Bak arkadaşların çoktan hepsini bitirdi, yeniden yapamadın, beceremedin’ halindeki tabirlerden kaçınılmalıdır.
- Aileler öğretmenlerle iş birliği yaparak çocuğun gösterdiği olumlu gelişmeleri çokça dillendirmeli ve takdir etmelidir.
- Aileler olumlu örneklerle modellemeler yapabilir. Yani daha evvel emsal meseleleri yaşayıp üstesinden gelen şahısların biyografilerini okuyup çocuklarıyla bu örnekler üzerinden konuşabilir.
- Bunların yanı sıra çok gayret gösterip çok çabalayan ailelere ‘yetersizlik’ hisleri, hayal kırıklıkları, endişe ve kaygıları ile başa çıkmayı öğrenmek için bir uzmana istişarelerini öneririm.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
